Mizo Thuhlaril leh Ziak leh Chhiar-a Hma Sawn Turin… (Editorial)

09/23/2013 19:28

        A pawimawh hmasa ber chu keimahni aṭanga bul ṭan hi a ni. Mi tam tak chuan mahni intiharh hmasa lovin kan chhungte leh mi dangte tihharh kan tum fo. Keimahni ngeiin thiam lehzual tur leh tihmasawn thei tura kan zira kan beih hi, kan chhungkua leh hnampum nghawngtir theih nana bul ṭanna pawimawh hmasa ber a ni.

        USA-a pem lut hnam ṭhenkhatte leh ka tlangmi-pui ṭhenkhatte zingah chhungkuaa sap ṭawng hmang hmuh tur an awm nual. An zinga mi tam tak chu an fate sikul emaw, nau awmna run (daycare) emawa kalten in lamah sap ṭawng an rawn hman zui avanga chhungkuaa hmang ve ta mai an ni. Mahni ṭawng theihnghilh ṭhak khawpa mahni inchhunga hnam dang ṭawng hman daih zawng Zo hnam tan a him lo a ni. Kan zirna hmunah te, kan hna thawhna hmunah te leh hmun dangahte kan ṭawng hmang thei lo mah ila, kan inchhungah leh kan mi leh sate awm honaah hi chuan keimahni ṭawng (Mizo) ngei i hmang tlat zel ang u.

        He ramah hian mihringin hun awl ṭha a neih tam hun lai ber chu a naupan lai, zirna bul (basic education) run a belh laia chawlh (holiday) a neih hun hi a ni. Kan fate/naute Mizo ṭawng ziak leh chhiar thiamtir kan duh tak tak a nih chuan, chu hun ṭha chu chuha hma an sawn theihna tur kawng kan ngaihtuahsak theih a pawimawh hle. Mizo ṭawng tihhmasawn nan chhungkua hi zirna run pawimawh hmasa ber a ni.

        USA-ah hian hnam dang nausente leh naupang deuhte awmtlei nan, youtube leh TV vela sap A B C hla leh naupang lungkuai hla nalh tak tak an hmang nasa hle. Naupang duh zawng takin a lem hmuhnawm tak tak a awm bawk avangin nau awmtlei nan a ṭangkai hle. Ṭawng an thiam ṭawk tihin chung hlate chu an sa zeih zeih thei a, zirna run an rah hma hauh aṭangin sap thumal leh ṭawng tam tak an thiam hman ṭhin. Chutiang chu Mizo tam takte pawhin kan tawng chho mek. Mizote hian hla ṭha leh ril tak tak kan nei a; mahse, puitling lung fing tawhte tuipui chi deuh hlir an ni. Kan Mizo A Aw B…te, khat hnih thum…te, ramsa hming te, nungcha hram dan te, rawng (color) hming te, naupangin ṭawng an zir ṭan nana pawimawh thumal te leh thu ṭha dangte hmangin, an lungkuai tur, a lem hmuhnawm tak tak tel hla leh film-te hi siam ve thei ila, ram danga Mizo awmte tan a ṭangkai hle ang. Tichuan, sap hla nau awmtlei nana kan hman avanga kan faten/nauten ṭawng an zir tirh aṭanga sap ṭawnga an tui nghal ngawtna hi kan tihziaawm theih a rinawm. Kan hun tawngin min phut angin tun lai thil leh hmaruate hmanga hma lak theih a pawimawh a ni.

        Mizote hi huho nun ngaina hnam kan ni a, chu chu ka nunah a beh ngheh tlat avangin Mizo ṭawng tihhmasawn nana chak taka hma la theitu chu puipunna buatsaih ṭhintu pawlho a ni. State hrang hrangah Mizo Kohhran/Fellowship kan ding thluah a, tin USA Mizo zawng zawng min suih khawmtu MSA (Mizo Society of America) a awm bawk. Pawl hrang hrangte hian Mizo ṭawng humhalh leh tihchangtlun lam kan ngaih pawimawh a, a theih ang anga hma kan lak theih a ṭul hle. Hun remchangah naupangte tana Mizo ṭawng zirna kan buatsaih theih phei chuan, chu chuanin hmasawnna nasa tak a thlen ngei ang.

        Pawlhovin thil tih hona leh inhmuh khawmna kan buatsaih changin Mizo thu leh hla humhalh pawimawhzia chungchang infuihna te, thu leh hla ril ṭha lipuia inchiahna hun te kan siam tel theih a ṭul a. Hnam nunphung leh ziarang humhalh tuma kan beih chiamnaah hian, nunphung sang leh ril zawk (high culture)-a chhiar tel thu leh hla (literature) hmasawnna lam hi ka hmaih hauh loh a pawimawh. Chu thu leh hla hmasawnna chuan nunphung hniam leh tlanglawn (low culture or pop culture)- fashion leh style chi hrang hrang, hnam thuam leh hnam lam, huau huau dang leh ilote aiin nun chhungril a khawih na a, hmasawnna a thlen nasa zawk a, hnam-hnuk a zen thuk mah zawk a ni tih kan hriat a ṭha a ni (hnam thuam, hnam lam leh ilote hi humhalh loh tur leh tih loh tur kan tihna a ni lo).

        Mizo lehkhabu chhiar tam intihhmuh ila, chu chuan Mizo ṭawnga tuina min pe ang. Mizo lehkha ziah tam tum ila, tui chhoh zel tum ila, thu inziahsiak leh hla inphuahsiak te buatsaih theih tum ila, infaksel lam uar bawk ila, Mizo thu leh hla lamah hmasawnna min thlen ngei ang. Thil tih awl tak ni lo mah se, Mizo lehkhabu buk (library) hial nei thei turin hma la ho thei ila, mimal hmingin emaw, ṭhianza hming emaw, pawlho hmingin emaw chanchinbu leh lehkhabu tihchhuah theih tumin ṭan la ila, chu chu thu leh hla tihchangtlun nan thil pawimawh tak a ni. Mizo ṭawng humhalha tichangtlungtu pawl pawh kan la din theih a beiseiawm.

        Lenna vangkhua hrangin, kan chemkalna leh kan theih chinte inang mah suh se, “Nang i awmna hmunah kei ka hmunah” tiin, kan thiam leh theih ang angin hma sawn turin ṭan i la zel ang u.

Sawi Ve La (Comment)

No comments found.

New comment